ทางออกในยุค “ข้อมูลเทียม” คือ Metacognition Muscle

ทางออกในยุค “ข้อมูลเทียม” คือ Metacognition Muscle

May 17, 20251 min read

Carla Dewing เรียกมันว่า “ภาพลวงตาแห่งสติปัญญา”

ส่วน Cory Hymel เรียกมันว่า “ภาวะสมองฝ่อเชิงปัญญา” (cognitive laziness)

อดีตที่ผ่านมา พวกเราอยู่ใน “ยุคข้อมูล” (Information Age) ซึ่งมีจริง มีเท็จ

แต่วันนี้เรากำลังอยู่ใน “ยุคข้อมูลเทียม” ทะลัก (Plausible Nonsense Age)

และเมื่อมันถูกพ่นโดยนักพูด .. คนจำนวนมากในโลกจะเชื่อ ... เชื่ออย่างไร้ข้อโต้แย้ง

AI ไม่ได้ทำให้เรา “โง่” โดยตรง แต่มัน “ทำให้เราไม่คิด” ต่างหาก

เรากำลังเข้าสู่ยุคที่ความเร็วในการได้คำตอบ

มาพร้อมกับราคาที่แพงที่สุด: เราเลิกใช้สมองเพื่อคิดวิเคราะห์

เราเลิกวิเคราะห์ที่มา ไม่ตรวจสอบข้อเท็จจริง ไม่ย้อนมองว่าเรารู้อะไรจากไหน

เมื่อเราเริ่มจับ AI ระยะแรก เราจะรู้สึกเปิดกว้างทางปัญญา

— ระยะต่อมา เราจะกลายเป็น ผู้ใช้ที่ถูกขับเคลื่อนโดยเครื่องมือ โดยไม่รู้ตัว

Cory Hymel นิยามสิ่งนี้ว่า “cognitive offloading” คือการมอบภาระการคิดให้สิ่งอื่น โดยไม่พยายามประมวลเองแม้แต่น้อย


Abby

เคสลวงระดับโลกของ Abby Govindan: เธอโกหกด้วยเจตนา แฉ “สังคมสิ้นคิด”

Abby วางแผนแกล้งโพสต์บน X ว่าเธอคือผู้สร้างซีรีส์ “Emily in Paris”

และซีรีส์นั้นถูกซื้อเพราะทำให้ตัวละครเป็นคนผิวขาวทั้งหมด

ผลลัพธ์คือ? BBC และสื่อหลายเจ้า “หยิบไปรายงาน” อย่างจริงจัง

— ทั้งที่ค้น Google แค่ 5 วินาทีก็จะพบว่า โกหก

นี่คือ ปรากฏการณ์ “ความขี้เกียจทางปัญญาในระดับมวลชน”

Abby ต้องการบอกเราว่า คุณอยู่ในโลกที่ ใครพูดคล่อง

— คนนั้นพูดถูก และ AI ก็กำลังเสริฟ์คำตอบในลักษณะเดียวกัน

ป้อนเข้าปากนักพ่น

...

แล้วเรารู้จะได้อย่างไรว่าสิ่งที่เรา “รู้” มาจากความจริง?

Carla Dewing เสนอคำตอบไว้คำเดียว: Metacognition

Metacognition คือ “การคิดถึง วิธีคิดของตัวเอง”

คือการถอยออกมา เพื่อมองว่าเราใช้สมองอย่างไรในการประมวลข้อมูลนั้น ๆ

  • เรารู้ได้อย่างไรว่าสิ่งนี้จริง?

  • ทำไมเราถึงเชื่อ?

  • ความเชื่อของเราตั้งอยู่บนหลักฐาน หรือแค่ความคุ้นเคย?

Metacognition คือกล้ามสมองด่านสุดท้าย ที่เราควบคุมได้

มันคือ “ระบบเฝ้าระวัง” ที่ช่วยให้เรารู้ว่า:

  • เรากำลังเชื่อสิ่งที่ฟังดูดี หรือสิ่งที่มีมูลจริง?

  • เราใช้เหตุผล หรือแค่รู้สึกว่ามันถูก?

  • เรารู้ เพราะรู้... หรือรู้ เพราะเคยเห็นคนอื่นพูด?

Metacognition จะไม่เกิด ถ้าเรายังตอบสนองสิ่งที่อ่านทันที

โดยไม่หยุดถามตัวเองว่า: “ฉันกำลังใช้ System ไหนคิดอยู่ตอนนี้?”


บทความหน้า เราจะเข้าสู่ประตูรอด : 3 นิสัยที่จะทำให้คนใช้ AI “สมองไม่ฝ่อ”

Ref : Carla Dewing How Smart People Get Dumber with AI (+What to Do About It)

รุ่งพร มีศิลป์ - บทความ

เจติยา เฉยรอด - ภาพประกอบ

Back to Blog