ยุคสิ้นสุดของการคิดอย่างลึกซึ้ง The Death of Deep Thinking

Daniel Kahneman เขียนหนังสือ ชื่อ Thinking Fast and Slow

เขาทำงานด้านเศรษฐศาสตร์พฤติกรรมและจิตวิทยา

และได้รับรางวัลโนเบลสาขาเศรษฐศาสตร์ในปี 2002

จากทฤษฎีที่ทำให้คนทั้งโลกเข้าใจ “กลไกการคิด” ของมนุษย์ลึกขึ้น

ชนิดที่ไม่เคยมีใครอธิบายได้มาก่อน

เขาอธิบายว่า สมองมนุษย์มีระบบคิด 2 แบบ:

• System 1: Thinking Fast คิดเร็ว อัตโนมัติ ใช้อารมณ์ ตอบสนองทันใจ

• System 2: Thinking Slow คิดช้า ใคร่ครวญ ใช้เหตุผล และต้องใช้พลังสมอง

เราทุกคนใช้สมองทั้งสองระบบทุกวัน

— ความต่าง คือความสามารถในการ “เข้าถึงระบบที่สอง”

ซึ่งทำให้คนฉลาดโดดเด่นกว่าคนทั่วไป

มันย้อนแย้งกับ สัญชาตญาณมาก เพราะสมองเราชอบทางลัด มันขี้เกียจ

และ System 1 คือเส้นทางที่มันโปรด

ปัญหาคือ... สิ่งที่ AI ทำได้

มันเอื้อให้เราใช้ System 1 อย่างรวดเร็ว ราบรื่น เราจึงเพลินอยู่ในภาวะ #สิ้นคิด

เพราะทุกอย่างที่ AI ทำ มัน “เร็ว ง่าย ดูใช่ไปหมด”

มันทำให้เราหยุดคิด หยุดวิเคราะห์

เพราะมัน พูดเหมือนผู้เชี่ยวชาญที่ไม่มีอะไรต้องแย้ง

• มันตอบถูกต้อง จนเราไม่คิดจะตรวจซ้ำ

• มันเขียนได้ เกินความคาดหมาย ดีกว่าที่เราเขียน จนเราคิดว่า “ก็น่าจะถูกนะ”

และเมื่อระบบคิดลึก (System 2) ไม่ได้ถูกใช้งานบ่อย ๆ

— มันก็กลายเป็นระบบที่ “เงียบหาย” หลับใหลอยู่ในสมอง

เรา ที่เคยเป็นผู้ใช้ กลายเป็นคนที่ยอมให้ AI บงการ

เมื่อคุณใช้ AI มาช่วยคิดทุกวัน โดยไม่เคย “หยุด” เพื่อตั้งคำถาม

คุณกำลังเปลี่ยนจาก “คนใช้เครื่องมือ” → เป็น “คนที่เครื่องมือคิดแทน”

และเมื่อคุณใช้แต่ System 1 แบบไม่ฝึก System 2 เลย

ผลลัพธ์ที่ตามมา คือ:

• สมองเต็มไปด้วย สมมติฐานผิด ๆ #ตรรกะวิบัติ

• การวิเคราะห์ตื้น ๆ ที่ฟังดูดี

• คำตอบที่น่าเชื่อถือ แต่ ผิด

ตัวช่วยเดียวที่จะทำให้เรารอด คือ System 3 ซึ่งไม่ง่าย !!

ลำพังไม่มี AI แค่จะใช้ System 2 ก็ต้องใช้ความพยายามขั้นสุด

เพราะมันเป็นเรื่องฝืนสัญชาติญาณจริงๆ

System 3 คือ ฝึกกล้ามเนื้อรู้คิด Metacognition Muscle

โลกที่ขับเคลื่อนด้วย prompt และ post-truth

สิ่งที่เราต้องฝึกไม่ใช่แค่ “ความรู้” แต่คือ “การคิดถึง วิธีที่เราคิด”

Metacognition อภิปัญญา ไม่ใช่ภาษาบัญญัติดัดจริต แต่มันคือ “ทักษะอยู่รอด”

ที่ช่วยให้เราไม่กลายเป็นแค่ เครื่องมือป้อนคำสั่งให้ AI

• มันคือเสียงในหัวที่ถามว่า “เรารู้สิ่งนี้เพราะอะไร?”

• มันคือแรงต้านที่บอกว่า “เราควรชะลอให้ช้า แล้วคิดให้ลึกกว่านี้อีกนิด”

อย่ารังเกียจการคิดเร็ว .. คิดเร็ว มีประโยชน์

เมื่อคุณฝึกพอที่จะรู้ว่า เมื่อไหร่ต้อง “ช้าลง”

ตอนหน้า เราจะมารู้กันว่า Metacognition Muscle

หรือ กล้ามเนื้อรู้คิด จะฟิตได้ไง

และทำไมเราต้องสร้าง กล้ามสมองด่านสุดท้าย ให้ไว ก่อนจะถูกคลื่น AI ถล่ม

ติดตามต่อ ตอนที่ 3 : “ข้อมูลเทียมทะลัก” โพสต์เท็จครองเมือง

Ref : Carla Dewing How Smart People Get Dumber with AI (+What to Do About It)

รุ่งพร มีศิลป์ - บทความ

เจติยา เฉยรอด - ภาพประกอบ